De laatste tijd kijk ik voor mijn eigen plezier naar gesprekken met John Cleese. Het zijn vrij lange interviews uit de periode dat hij net het boek So anyway had geschreven (2014). So anyway is het eerste deel van zijn autobiografie.
Cleese strooit in die interviews met wijsheden die alleen al vanwege de schitterende en vaak geestige formuleringen tamelijk overtuigend klinken. Een van de stellingen die mij meteen aansprak was: ‘People just don’t have a clue…’ . In de context van het gesprek bedoelde hij te zeggen: de meeste mensen hebben eigenlijk geen idee waar ze het over hebben. Ze roepen maar wat en hebben vaak niet eens in de gaten wat voor flauwekul ze verkopen. Hij heeft het dan over een theorie van de psychologen Dunning en Kruger. Grof gezegd komt hun stelling hier op neer, dat je moet beschikken over een zekere mate van intelligentie om te kunnen beseffen hoe dom je bent. Domme mensen beschikken doorgaans niet over voldoende intelligentie om te beseffen hoe dom ze zijn, en daarom houden ze zichzelf voor tamelijk intelligent. Ofwel: domme mensen overschatten zichzelf.
Wat ik me nu dus afvraag is: ben ik slim genoeg om te weten hoe dom ik ben? Doet me een beetje denken aan Herman Finkers die ergens in een conference vertelt over een IQ test waarbij je moest raden of je intelligent bent of niet, en als je het goed raadt dan ben je intelligent.
In ieder geval is het Dunning-Kruger effect (zo heet het officieel, klik hier voor Wikipedia) niet zonder problematische gevolgen. Bijvoorbeeld: als iemand mij intelligent vindt dan moet hij of zij zelf, om dat te kunnen bepalen, minstens even intelligent zijn als ik of denkelijk nog iets intelligenter. Het lijkt me niet voldoende om iemand intelligent te vinden wanneer die dingen beweert die ik niet begrijp. En wat als ik iemand dom vind? Hoe weet ik dat ik mezelf niet overschat in mijn intelligentie? Dunning-Kruger beweren dat domme mensen zichzelf overschatten, en een onderdeel van die overschatting kan zijn dat je iemand anders dom denkt te mogen vinden?
Dus: als je weet dat je dom bent, ben je zo dom nog niet. En als je denkt dat je intelligent bent, is het oppassen geblazen.
De oplossing is misschien dat het ’t beste is een open geest te hebben. Nieuwsgierig te zijn. Vragen te stellen. Je realiseren dat er doorgaans meerdere antwoorden zijn op één vraag. Ja: misschien minder geïnteresseerd zijn in dé waarheid en meer in de verscheidenheid aan mogelijkheden.
Add a Comment