Afleren

Je kunt geen dingen afleren. Ik had me dat nimmer gerealiseerd tot ik Steven Hayes tijdens een lezing voor hoogbegaafde studenten in Reno (Nevada) hoord

e zeggen: ‘You cannot unlearn things’.  Weliswaar is ‘unlearn’  eerder ont-leren dan afleren, maar net zo goed als je niks kunt ont-leren, kun je ook niks afleren.  Steven Hayes, tussen haakjes, is een van de uitvinders van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) waar ik hier vaker over schreef.
Maar hoe zit het dan met slechte gewoonten? Die kun je toch gewoon afleren. Bijvoorbeeld de slechte gewoonte van sommigen om anderen niet te laten uitpraten? Het antwoord is ”neen”.  Je kunt die slechte gewoonte vervangen door een betere gewoonte. Maar het vermogen om mensen in de rede te vallen, zul je nooit verliezen. Het is daarbij overigens sterk de vraag of dat iets is wat je ooit geleerd hebt. Sommige dingen kun je gewoon omdat je een mens bent. In dit geval een mens met beter ontwikkelde stembanden dan trommelvliezen.
Wanneer je ooit iets geleerd hebt, dan kun je dat niet meer ongedaan maken. Nou ja, misschien met behulp van elektro shocks. Maar dat kun je met de beste wil van de wereld niet omschrijven als: afleren.
Wat voor fysieke gewoonten geldt, gaat ook op voor mentale gewoonten. Er zijn bijvoorbeeld mensen die zich, wanneer er iets mis gaat, meteen schuldig voelen. Dat is op zich geen handige gewoonte, en wat zou het fijn zijn als je die kon afleren. Maar het vermogen om je schuldig te voelen zul je altijd met je meedragen. En het is goed om je schuldig te voelen op het moment dat je ook ergens schuldig aan bent. Er is weinig fantasie voor nodig om je de gevaren te realiseren van een moordenaar die zich niet schuldig voelt. Ik heb korte tijd in een TBS kliniek gewerkt en daar werd er van uitgegaan dat er een positief proces gestart was op het moment dat een gevangene zich schuldig begon te voelen over wat hij misdaan had.
Goed beschouwd is het ook wel aardig dat we niets kunnen afleren. Iets aanleren is immers veel leuker. Heb je een vervelende gewoonte: wen je iets anders aan dat je er voor in de plaats kunt stellen. Heb je een vervelende gedachte, of overtuiging, bijvoorbeeld over jezelf? Zoals:   “Ik ben een idioot…. “. Zet er een gedachte naast die sympathiek is voor jezelf. Zoals: “Ik ben een idioot, maar daarom best wel creatief”.
Dat laatste hoort geloof ik thuis in de gereedschapskast van het Neuro Linguistisch Programmeren: reframen noem je dat (spreek uit: rie-fremen). Ofwel: een ander lijstje er om heen zetten.
Veel succes (en plezier)