Gratis

Milton Friedman inspireerde Reagan en Thatcher. Hij was econoom, winnaar van de Nobelprijs (1976) en bekend van zijn uitspraak:  “There ain’t no such thing as a free lunch”. Een gratis lunch bestaat niet. Wat hij bedoelde was: als er ergens iets op tafel komt, dan is er ook ergens voor betaald. Ook als jij, aan wie de lunch wordt aangeboden, er niets voor hoeft te betalen.

In mijn jonge jaren, toch al weer snel vijftig jaar geleden, zeiden wij nog wel eens: “voor niets gaat de zon op”. Inmiddels weten we dat ook het zonlicht en de zonnewarmte niet gratis meer is.

Laten we er eens van uit gaan dat Friedman gelijk had, en dat gratis niet bestaat. Ergens wordt er voor betaald. Dan nog kan iets voor mij wel in die zin gratis zijn, dat ik er niet voor betaal. In mijn ogen dient de definitie van gratis dan ook in te houden dat er van degene die iets gratis krijgt, geen tegenprestatie gevraagd wordt. Daarom zou alle reclame die Eén plus één gratis!!  roept, verboden moeten worden.  Eén plus één gratis is een leugen want je moet een tegenprestatie leveren.  Je moet één exemplaar van een product kopen. Als je er twee krijgt voor de prijs van één, dan nog betaal je voor beide producten.

Hetzelfde geldt  bijvoorbeeld voor de gratis E boeken die je via internet kunt krijgen. Die zijn alleen gratis als je ze meteen kunt downloaden. Maar in negen van de tien gevallen moet je je email-adres en persoonlijke gegevens achterlaten.  Of de krant die je ‘gratis’ wordt aangeboden als je door de stad wandelt. Neem hem aan en je moet de kleverige wervingspraat van de gulle gever doorstaan.

Kortom: iets is gratis als het je zonder tegenprestatie gegeven wordt (en dan nog is er door iemand anders voor betaald). Alles wat gratis mét tegenprestatie wordt aangeboden zou dus niet gratis  genoemd mogen worden. Zou een reclamecodecommissie (leuk scrabble woord) of de Europese Commissie hier iets in zien? Verbod op “gratis”. Het moet dan bijvoorbeeld worden: “één plus één extra.